گل محمدی

برداشت گل محمدي:

برداشت گل محمدي معمولاً در صبح زود و با تعداد كارگر زياد شروع مي‌شود. قسمت برداشت شده گلبرگها، نهج و قسمتي از دمبرگ مي‌باشد. يك كارگر بطور متوسط روزانه 30-25 كيلوگرم مي‌تواند گل برداشت نمايد. ميزان گل توليد شده در هكتار ۵۰۰۰ كيلوگرم مي‌باشد.

از تقطير با آب گل محمدي گلاب و اسانس (عطر) استحصال مي‌شود. گلاب حاصل جهت شستشوي اماكن متبركه، شيريني‌سازي، مرباجات و از اسانس آن در صنايع داروسازي و غذايي استفاده ميشود. اسانس آن داراي اثرات ضد ويروسي و باكتري، ‌ضد اسپاسم، آنتي سپتيك و آرام بخش ميباشد.

مواد اصلي تشكيل دهنده اسانس گل محمدي عبارتند از:

سيترنلول 55-34%،‌گرانتول 40-30%،‌ استاروپنين 26-22%، و فنيل اتانول 3-5/1%

حال با توجه به امكان توليد و فرآوري اين محصول در كشور بايد به برنامه صادرات آن بيشتر و جدي تر فكر كرد. يكي از مهمترين مشكلاتي كه در امر گسترش صادرات وجود دارد يكسان و استاندارد نبودن اسانسهاي تهيه شده در كشور است. در تحقيقات به عمل آمده كه با تكنيك گاز كروماتوگرافي انجام شده است اسانسهايي كه از مناطق میمندفارس ونيز بازار داخلي جمع آوري و مورد بررسي قرار گرفتند بررسيها نشان ميدهد كه اين اسانسها از نظر مواد متشكله و غلظت باهم تفاوت دارند.

دلائل اين موضع ميتواند يكسان نبودن گلهاي محمدي در گلستانها، اثر اقليم و فصل در توليد اسانس،‌استاندارد نبودن روشهاي توليد اسانس و غيره باشد. متأسفانه در اين مورد هنوز تحقيقات مناسبي به عمل نيامده است لذا پيشنهاد ميشود كه در وضعيت توليد نهالستانهاي جديد در جهت سلكسيون آنها برنامه‌ريزي شده همچنين به روش كشت بافت بهترين گونه‌ها را تكثير نمود و نيز بهترين روشهاي اسانسگيري مطالعه و استاندارد شوند.

و از آنجا که بهترین گل در شهر میمند شناسایی شده است لذا گلاب و اسانس این شهر از مرغوبترین  می باشد.

 

 

خصوصیات ریز مورفولوژی اندامهای مورد استفاده گل محمدی در تولید گلاب و اسانس

درایران جهت تولید عطر و گلاب از گل محمدی اجزاء مختلف گل شامل گلبرگ ، کاسبرگ ، نهنج ، پرچمها و بخشی از دمگل مورد استفاده قرار می گیرد. میزان اسانس موجود در اجزاء گل متفاوت است .در گل محمدی ، عمدتا روی گلبرگ ها جمع می شود و در تقطیر و تهیه گلاب و یا اسانس معمولا از این قسمتها استفاده می گردد. مطالعه کیفیت گلبرگهای گل محمدی نشان داده است که گلبرگ ها حاوی مواد روعنی اسانسی مهمی مثل سیترونلول، نرول وژرانیول هستند که از ارزش بالای اقتصادس در عطر سازی برخوردارمی باشند .مطالعه مقدماتی اجزای گل از لحاظ کمی نشان داد که میزان اسانس در نهنج 10% درصد در گلبرگ 57% درصد بوده است بدین معنی که میزان اسانس گلبرگ حدود 6برابر بیشتر از نهنج است .مطالعات کیفی اسانس در اجزای گل نیز نشان داده است که استفاده که از گلبرگ به تنهائی کیفیت اسانس و ارزش اقتصادی آن را بالا می برد .بنابراین توصیه می شود در نهیه اسانس و گلاب ،از گلبرگ و از سایر اجزای گل برای تولید اسانس و گلاب با کبفیت پائین استفاده گردد. مطالعات ریزمرفولوژی انجام شده نشان می دهد در گل محمدی میمندفارس کرکهای حفاظتی و ترشحی متعددی بر روی نهنج ،گلبرگها و دمگل وجود دارد که از گل به سمت ساقه از تراکم این کرکها کاسته می شود .در اندازه گیری بعمل آمده در گلهای میمندفارس با میانگین وزن 5/2 گرم سهم وزنی گلبرگها و پرچمها نسبت به کل گل 70-65 درصد است .لازم است کمیت و کیفیت اسانس حاصل از دیگر اجزاء گل مورد بررسی قرار گیرد .همچنین ارزش اقتصادی افزایش کیفی اسانس در مقایسه با کاهش وزن ناشی از جداسازی نهنج و گلبرگ و همچنین هزینه کارگری لازم برای جداسازی مورد مقایسه قرار گیرد.

 

 

هزینه تولید یک هکتار بوته گل محمدی :

هزینه تولید یک هکتار بوته گل محمدی به شرح زیر می باشد:

الف: ‌زمين         24.513.950  ريال

ب: هزينه هاي كاشت

1-      شخم                          303.400

2-      احداث جوي و نهر               482.830

3-      خريد نهال                   1.473.600

ج ـ دوران زراعي

1- عمليات هرس، شخم، بيل زدن و ....      531.400                        5%

2- كود نيترات يا اوره                                  350.000                        4%

3- كود فسفات                           364.600                        4%

4- كود حيواني                871.400                        10%

5- سم           157.500                        2%

6- آب بها       418.200                        5%

7 - استحصال آب    1.515.200                        18%

د: برداشت و بازاريابي      3.911.700                         46%

 

كل هزينه ها            7.382.700  ريال

 

 

 

مشخصات گل محمدی

 

گل محمدي درختچه‌اي داراي شاخه‌هاي گل دهنده تيغ دار، استوانه‌اي شكل، بدون شيار و داراي برگهاي مركب شانه‌اي كه داراي 5-3 برگچه متقابل دندانه‌دار مي‌باشد. رگبرگهاي پشت برگ مشخص و بهم رفته، برگچه چرمي و بيضي شكل، نوك تيز به طول 5-3 سانتي متر، و روي برگها صاف و سبز و پشت آنها سبز كمرنگ و دمگبرگهايش خزي و نمدي است و با كركهاي غده‌اي پوشيده شده و تا انتهاي جام گل كشيده شده است.

گلها به شكل صورتي خوشرنگ با 32 گلبرگ صورتي مشابه و يكدست كه در اوائل صبح شروع به ظاهر شدن مي‌نمايند.

كاسبرگها به تعداد 5 عدد كه حداقل سه تاي آنها داراي زوائد بزرگي در لبه‌ها هستند.

پرچم‌ها زرد رنگ به تعداد 100 عدد در تركيب گل وجود دارند.

ميوه آن پس از ريزش گلبرگها  گوشتي گرد و يا تخم مرغي به طول 5/1 سانتي متر كه در داخل برجستگي كوزه‌اي شكل زير گلبرگها قرار دارند.

زمان باز شدن گلها در اوائل ارديبهشت تا اوائل تيرماه مي‌باشد. و در هر منطقه مدت زمان باز شدن گلها 30-20 روز طول مي‌كشد. دوام گل حداكثر يك روز بوده و بعد از آن رنگ صورتي خوشرنگ گلبرگها به سفيد مي‌گرايد و با اندك نسيمي گلبرگها پرپر شده و مي‌ريزند. لذا توصيه مي‌شود كه گلها در اوائل صبح و حتي قبل از طلوع آفتاب برداشت شوند تا از پر پر شدن آنها جلوگيري شود و همچنين درصد مواد مؤثره آن حفظ شود

رزها درختچه‌هايي از خانواده گل سرخ (Rosaceae) مي‌باشند. اين خانواده متجاوز از 2000 گونه و حدود 100 جنس را دربرمي‌گيرد.

گل محمدي يا گل گلاب با نام علمي Rosa damasena درختچه‌اي است خزندار (Decideous) و شايد بندرت در بين آنها هميشه سبز (Evergreen) يافت شود.

جنس Rosa داراي 250 گونه بوده كه مهمترين آنها به غير از گل محمدي از نظر تهيه اسانس و گلاب عبارتند از :‌

R.centrifolia و R.alba و R.moschata (نسترن) و R.caninal و (گل سرخ) R.galica. عدد پايه كروموزومي كليه رزها 14=n2 است. رزهاي اهلي جهان اكثراً  اكتاپلوئيد هستند و 56= n8 كروموزوم دارند.

گل محمدي از اواخر قرن شانزدهم از آسياي صغير  (میمند فارس) به اروپا برده شده است.

اين درختچه توليد گهاي بسيار معطر مي‌نمايد كه خاصيت دارويي دارد.

گل محمدي در بيشتر مناطق و استانهاي كشور به خصوص فارس، آذربايجان، اصفهان، مركزي، كرمان، چهارمحال و بختياري، همدان، سمنان،‌ گنبد و گرگان و يزد سابقه كشت دارد و از آن گل خشك، گلاب و اسانس تهيه مي‌شود كه مصارف خوراكي، دارويي و عطرسازي دارند.

بر اساس آخرين اطلاعات حدود 2500 هكتار به كشت گل محمدي اختصاص دارد و حدود 1350 تن گل تر و 190 تن گل خشك، 1350 تن گلاب و حدود 200 كيلوگرم اسانس از آن استحصال مي‌شود. اسانس گل محمدي، بي رنگ، زرد و يا سبز رنگ است و در 20 درجه سانتيگراد حالت روان دارد و در 12 درجه سانتيگراد منجمد ميگردد و كريستال ميشود.

با توجه به وضعيت اكولوژيكي كشور ما در بسياري از زمينهاي درجه 2 و 3 اقدام به كشت و كار گل محمدي مي‌شود.

 

گل محمدي:Rosa damascena

نام انگليسي:Damask rose

 

گياهشناسي

اين نوع گل سرخ، برگها ي مرکب از 7 و به ندرت 9 برگچه دندانه دار دارد و به نظر مي رسد که نوعي دو رگه ثابت از Rosa gallica و Rosa canina مي باشد. عده اي آن را يک دورگه ثابت از Rosa gallica و Rosa moschata ذکر نموده اند. گلبرگهاي آن رنگ صورتي روشن يا سفيد دارد.

خواص درماني و موارد مصرف

گلبرگهاي آن اثر ملين و ملايم دارد. از اين جهت براي رفع يبوست کودکان، اشخاص مسن و بيماران در دوره نقاهت مصرف مي شود. اسانس آن مصرف دارويي نداشته ولي در فرمول بسياري ا زفرآورده هاي آرايشي از جمله کرم، پماد هاي معطر، ضد عفوني کننده، عطر سازي، فرآورده هاي آرايشي استفاده مي شود. اين اسانس ارزش اقتصادي زيادي داشته و کشورهاي اروپايي و ژاپن عمده ترين بازار اسانس گل محمدي را تشکيل مي دهند. بطوريکه هر کيلوگرم اسانس گل محمدي7000 دلار آمريکا ارزش دارد. همچنين اين گياه بعنوان داروي ضد افسردگي و اضطراب، درمان هاي پوستي مورد مصرف قرار مي گيرد.

پراکنش

اين گياه معمولا" در ايران در مناطق کاشان، قمصر و نياسر به طور وسيع کشت مي شود.

 

نيازهاي اکولوژيکی :

اين گياه نياز به نور فراوان و خاکهاي با بافت متوسط و غني از عناصر غذايي دارد.